Xuất khẩu thép xanh vào châu Âu: Cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt – Nhưng không dành cho tất cả

Trong bối cảnh châu Âu đang triển khai các chính sách thuế carbon và tiêu chuẩn môi trường khắt khe, ngành thép Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa xuất khẩu đầy tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức. Câu hỏi đặt ra là: Doanh nghiệp nào sẽ đủ điều kiện tham gia vào thị trường tỷ đô này?

CBAM – Hàng rào thuế carbon không thể né tránh

Từ tháng 10/2023, EU bắt đầu áp dụng cơ chế CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) – một loại thuế carbon đánh vào hàng hóa nhập khẩu gây phát thải CO₂ cao, trong đó thép là nhóm sản phẩm bị giám sát đầu tiên.

Theo CBAM, từ năm 2026:

• Mỗi tấn thép xuất khẩu vào EU phải kê khai lượng khí thải CO₂ phát sinh trong quá trình sản xuất.
   
• Doanh nghiệp phải mua chứng chỉ carbon tương ứng với mức phát thải.
   
• Nếu không đạt tiêu chuẩn, sản phẩm sẽ bị đánh thuế cao hoặc bị loại khỏi thị trường.

Với chính sách này, châu Âu đang "xuất khẩu" tiêu chuẩn xanh ra toàn cầu, khiến mọi nhà sản xuất buộc phải nâng cấp quy trình nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.

Tìm hiểu về cơ chế CBAM

Green Steel – Hộ chiếu mới để vào thị trường EU

Muốn duy trì khả năng cạnh tranh tại thị trường EU, doanh nghiệp thép Việt Nam phải chứng minh được các yếu tố sau:

1. Lộ trình giảm phát thải rõ ràng, có thể đo đếm và xác minh.

2. Sử dụng công nghệ sạch: lò điện hồ quang (EAF), vật liệu tái chế, hoặc điện năng từ nguồn tái tạo.
    
3. Chứng chỉ ESG và Carbon footprint cho từng sản phẩm cụ thể.
    
4. Minh bạch số liệu, đáp ứng yêu cầu kiểm tra, giám định từ EU.

Green Steel - Tấm hộ chiếu ngành thép

Các sản phẩm như thép cuộn cán nóng (HRC), thép tấm, thép ống, tôn mạ... nếu đáp ứng tiêu chuẩn Green Steel sẽ được ưu tiên nhập khẩu và hưởng mức thuế ưu đãi.

Cơ hội lớn dành cho doanh nghiệp tiên phong

Theo báo cáo từ Eurofer, đến năm 2030, châu Âu sẽ thiếu hụt khoảng 30 triệu tấn thép xanh mỗi năm. Đây là cơ hội vàng cho các doanh nghiệp ngoài EU nếu đáp ứng được tiêu chuẩn mới.

Việt Nam, với lợi thế gần nguồn nguyên liệu, lao động cạnh tranh, hạ tầng cảng biển phát triển, hoàn toàn có thể:

• Tham gia chuỗi cung ứng thép xanh toàn cầu,
   
• Gia tăng giá trị xuất khẩu (do Green Steel có giá bán cao hơn từ 15–25%),
   
• Tiếp cận các nhà đầu tư và quỹ ESG châu Âu.

 Các doanh nghiệp ngành thép đứng trước cơ hội to lớn

Tuy nhiên, hành trình vào EU không trải hoa hồng. Hiện nay, phần lớn doanh nghiệp thép Việt chưa có công cụ đo lường carbon cụ thể, chưa công bố dữ liệu ESG, và vẫn phụ thuộc vào công nghệ luyện thép truyền thống gây phát thải cao.

Một số khó khăn khác:

• Chi phí đầu tư cho công nghệ xanh còn cao.
   
• Thiếu chính sách nội địa hỗ trợ chuyển đổi xanh.
   
• Chưa có đơn vị kiểm định độc lập trong nước cấp chứng chỉ ESG theo chuẩn EU.

Doanh nghiệp cần làm gì ngay hôm nay?

1. Đánh giá phát thải và xây dựng hệ thống kiểm soát carbon theo sản phẩm.

2. Đầu tư nâng cấp lò điện hồ quang, hệ thống xử lý khói bụi, tuần hoàn nước.

3. Chuyển dần sang sử dụng thép phế liệu làm nguyên liệu đầu vào.
    
4. Tham gia các sáng kiến quốc tế về thép xanh như ResponsibleSteel.
    
5. Hợp tác với đối tác châu Âu để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.

Xuất khẩu thép sang châu Âu không còn là chuyện giá cả hay logistics – mà là câu chuyện về "chứng chỉ carbon" và "trách nhiệm môi trường". Những doanh nghiệp nhanh nhạy, đầu tư đúng hướng vào Green Steel sẽ không chỉ tồn tại – mà còn vươn lên mạnh mẽ như những người dẫn đầu trong cuộc chơi mới.